Co to jest gatunek inwazyjny (obcy)? Jest to gatunek o znacznej ekspansywności, który rozprzestrzenia się naturalnie lub z udziałem człowieka. Stanowi on duże zagrożenie dla lokalnych ekosystemów, przyczyniając się do zmniejszenia liczebności lub wyginięcia wielu naturalnie występujących gatunków. Gatunki inwazyjne stanowią drugie po niszczeniu siedlisk zagrożenie dla światowej bioróżnorodności.
W ramach projektu ”Program ochrony rodzimej flory powiatu sanockiego przed gatunkami inwazyjnymi oraz ograniczenia ich rozprzestrzeniania się i wnikania w obręb Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery Karpaty Wschodnie – kontynuacja” prowadzony był monitoring występowania 10 gatunków inwazyjnych tj.:
- Barszcz Sosnowskiego – Heracleum sosnowskyi MANDEN.
- Rukiewnik wschodni – Bunias orientalis L.
- Niecierpek gruczołowaty (N. Roylego) – Impatiens glandulifera ROYLE
- Rdestowiec (Rdest) ostrokończysty – Reynoutria japonica HOUTT.
- Rdestowiec (Rdest) sachaliński – Reynoutria sachalinensis (F. SCHMIDT) NAKAI
- Rudbekia (Roztocznica) naga (regionalnie inwazyjny) – Rudbeckia laciniata L.
- Szczaw omszony (regionalnie inwazyjny) – Rumex confertus WILLD.
- Nawłoć kanadyjska – Solidago canadensis L.
- Nawłoć późna (N. olbrzymia) – Solidago gigantea AITON
- Przetacznik nitkowaty (regionalnie inwazyjny) – Veronica filiformis SM.
Wybór obserwowanych gatunków inwazyjnych nie był przypadkowy, gdyż były one już obiektem badań monitoringowych prowadzonych w latach 2014- 2016 w ramach realizowanego przez Powiat Sanocki poprzedniego projektu dot. zwalczania barszczu Sosnowskiego.
Prace w terenie prowadzone były od 15 marca do 15 listopada 2023 r. metodą patrolowania poszczególnych kwadratów w oparciu o naniesionymi na mapę powiatu sanockiego kwadratami o wymiarach 2 x 2 km (tzw. siatka ATPOL). Zbierając dane o rozmieszczeniu 10 gatunków inwazyjnych wykorzystano metodykę opisaną w „Atlasie rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce” (ATPOL). Powstała ona z potrzeby usystematyzowania i ujednolicenia dużej liczby danych florystycznych. Jej założenia są zbliżone do metod stosowanych przez inne kraje europejskie. Analizę rozmieszczenia gatunków w powiecie sanockim oparto na danych florystycznych zgromadzonych w regionalnej bazie ATPOL zaktualizowanej w 2022 roku. Osoba prowadząca monitoring na mapce ATPOL wprowadziła lokalizację każdego gatunku, w postaci punktów o różnych kolorach. Do danych z bazy ATPOL wprowadzono dane z obserwacji terenowych. Na powierzchniach badawczych wykonano zdjęcia fitosocjologiczne opisujące pełny skład zaobserwowanych gatunków roślin. Weryfikacji wątpliwych gatunków dokonano przy pomocy atlasów i kluczy do oznaczania roślin naczyniowych. Nazewnictwo roślin naczyniowych oparto na publikacji „Vascular plants of Poland anannotated checklist - Rośliny naczyniowe Polski”. Na arkuszu terenowym naniesiono takie informacje jak: ekspozycja, nachylenie terenu, wysokość nad poziomem morza, zwarcie warstw, współrzędne GPS, przynależność powierzchni do kwadratu siatki ATPOL. Powierzchnie badawcze monitoringu przypisano do następujących siedlisk: łąkowe, łęgowe, odłogowe, polne, ruderalne. Wszystkie dane terenowe łącznie z fotografiami zebrano opracowując kartę informacyjną zdjęcia fitosocjologicznego.
Dzięki wykonanym badaniom stwierdzono, że na terenie powiatu sanockiego pojawiło się wiele nowych terenów zajętych przez obce gatunki inwazyjne, co potwierdza ich ekspansywny charakter.
What is an invasive (alien) species? It is a highly expansive species that spreads either naturally or with human intervention. It poses a major threat to local ecosystems, contributing to the reduction or extinction of a number of naturally occurring species. Invasive species are the second biggest threat to global biodiversity – after habitat destruction.
As part of the project “Programme for the protection of the native flora of the Sanok County against invasive species and limiting their spread and penetration into the Eastern Carpathians International Biosphere Reserve – continuation”, the occurrence of the following 10 invasive species was monitored:
- Sosnowsky’s hogweed – Heracleum sosnowskyi MANDEN.
- Hill mustard – Bunias orientalis L.
- Himalayan balsam – Impatiens glandulifera ROYLE
- Japanese knotweed – Reynoutria japonica HOUTT.
- Sakhalin knotweed – Reynoutria sachalinensis (F. SCHMIDT) NAKAI
- Cutleaf coneflower (regionally invasive) – Rudbeckia laciniata L.
- Russian dock (regionally invasive) – Rumex confertus WILLD.
- Canada goldenrod – Solidago canadensis L.
- Late goldenrod (Giant goldenrod) – Solidago gigantea AITON
- Slender speedwell (regionally invasive) – Veronica filiformis SM.
The selection of the observed invasive species was not accidental, as they already had been the subject of monitoring research conducted in 2014–2016 as part of the previous project on the control of Sosnowsky’s hogweed implemented by the Sanok County.
Field work was carried out from 15th March 15 to 15th November 2023 by patrolling individual squares – based on 2x2 km squares marked on the map of the Sanok County (ATPOL grid). When collecting data on the distribution of 10 invasive species, the methodology described in the “Distribution Atlas of Vascular Plants in Poland” (ATPOL) was used. It was created out of the need to systematise and standardise a large amount of floristic data. Its principles are similar to the methods used by other European countries. The analysis of the distribution of species in the Sanok County was based on floristic data collected in the regional ATPOL database updated in 2022. The person conducting the monitoring entered the locations of all the species on the ATPOL map in the form of coloured points. Data from field observations were entered into the ATPOL database. Phytosociological photographs were taken in the research areas, describing the full composition of the plant species observed. Verification of doubtful species was carried out using atlases and keys for identifying vascular plants. The nomenclature of vascular plants was based on the publication “Vascular plants of Poland: an annotated checklist”. The field data sheet included information such as exposure, terrain slope, height above sea level, layer density, GPS coordinates, and the area’s affiliation to a particular square of the ATPOL grid. Monitoring research areas were assigned to the following categories of habitats: meadow, riparian, fallow, field, and disturbed land. All field data, including photographs, were collected by developing a phytosociological photo information card.
As a result of the research, it was found that many new areas occupied by invasive species appeared in the Sanok County, which confirms their expansive nature.
