W ramach projektu ”Program ochrony rodzimej flory powiatu sanockiego przed gatunkami inwazyjnymi oraz ograniczenia ich rozprzestrzeniania się i wnikania w obręb Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery Karpaty Wschodnie – kontynuacja” została opracowana i wydana publikacja promująca Powiat Sanocki.
Publikacja zawiera opisy wybranych miejsc charakterystycznych dla powiatu sanockiego, w które wplecione są opisy wybranych gatunków roślin oraz ich znaczenie w medycynie ludowej.
Czytelnik zaczyna swoją przygodę od poznania walorów historyczno – kulturowych Królewskiego Miasta Sanoka w tym opisów zabytków i miejsc charakterystycznych dla miasta tj. Zamek Królewski czy Muzeum Etnograficzne SKANSEN.
W opisie walorów turystycznych m. Sanoka wpleciono opis jednego z pierwszych gatunków roślin jakim jest drzewo gatunku lipa. Drzewo ma ogromne znaczenie w medycynie ludowej regionu. W tekście można przeczytać, że było ono cenione w bardzo wielu kulturach, uznawane za drzewo kobiece oraz jako symbol miłości, pokoju, życia rodzinnego i płodności, a do tego miało ono chronić przed demonami, czarami i urokami, a nawet wampirami.
W dalszej części publikacji czytelnik trafia na opisy historyczno – przyrodnicze, w których można przeczytać o pierwszej lokalizacji grodu m. Sanoka, najważniejszych zabytkach znajdujących się w dolinie Sanu oraz o walorach przyrodniczych Gór Słonnych.
W tej części publikacji nie zabrakło opisów charakterystycznych gatunków roślin, mających swoje miejsce w wierzeniach i medycynie ludowej. Dąb to kolejny gatunek drzewa opisany w tej publikacji. W przeciwieństwie do lipy, uważanej za drzewo kobiece, dąb był pierwiastkiem męskim, wiązanym przez pogańskich Słowian z Perunem, gromowładnym bogiem ognia.
Szczególnie okazałe dęby i tajemnicze dąbrowy były obiektami kultu, pod którymi wznoszono modlitwy i składano ofiary. Z Doliny Sanu czytelnik przenosi się do Doliny Osławy, miejsca zamieszkania przedwojennych Łemków. Opowieść o walorach przyrodniczo – historycznych rozpoczyna się od opisu Doliny Osławy, uważanej za jeden z najpiękniejszych zakątków całego Podkarpacia.
Na kolejnych stronach publikacji można przeczytać o zabytkach m. Zagórz m.in. o ruinach największego w Polsce kompleksu klasztoru obronnego karmelitów oraz zabytkowych cerkwiach znajdujących się w miejscowościach leżących się wzdłuż rz. Osławy i kompleksie klasztornym w m. Komańcza.
W opisy zabytków i miejsc ważnych kulturowo dla tego regionu wplecione są opisy roślin. Jednym z gatunków roślin ważnym w medycynie ludowej jest chaber bławatek, który często występuje w zasiewach zbóż. Ta dziko rosnąca roślina znana jest już od czasów Hipokratesa.
Jest ona mocno wpisana w kulturę ludową, przed Bożym Ciałem dziewczęta wiły wianki z bławatków, które po poświęceniu chroniły domy zarówno przed uderzeniem pioruna jak i złymi mocami, zwłaszcza czarownic.
W trzeciej części publikacji czytelnik może przeczytać o Sanocczyźnie nazwanej przez autora jako „Kraina łagodności – pośród pól i wzgórz”. W tej części autor opisuje ten region jako swoistą kraina łagodności, bezbrzeżnych pól i łąk, rozrzuconych po delikatnie nachylonych wzgórzach pogórzy Bukowskiego i Dynowskiego, a także rozpościerających się po szerokiej równinie tzw. Dołów Jasielsko-Sanockich.
Ta kraina, choć ludniejsza, zda się ziemią nieodkrytą, leżącą w cieniu sławnych Bieszczadów. To właśnie tu łatwiej o spokój i wytchnienie, niezmącone turystycznym gwarem, pośpiechem wycieczek pod punktami kasowymi, rykiem silników na zatłoczonych drogach czy tłumami na deptakach w Solinie i Polańczyku.
Nie brakuje tutaj również opisu roślin, które ze względu na swoje znaczenie i właściwości lecznicze były bardzo ważne w medycynie ludowej i stosowane w obrzędach. Takim przykładem jest czosnek niedźwiedzi rosnący m.in. w parku w m. Jaćmierz. W wierzeniach ludowych uważany był za skuteczną ochronę przed czarownicami, zmorami i wszelką złą siłą, podobnie jak i zwykły czosnek, który jak wiadomo, jest najlepszym remedium na wampiry.
Autor kończy publikację opisem powiatu sanockiego j. angielskim. Publikacja o nakładzie 1000 szt. kierowana będzie m.in do turystów oraz organizacji i instytucji zajmujących się ochroną środowiska.
As part of the project “Programme for the protection of the native flora of the Sanok County against invasive species and limiting their spread and penetration into the Eastern Carpathians International Biosphere Reserve – continuation”, a publication promoting the Sanok County was developed and published.
The publication contains descriptions of selected places characteristic of the Sanok County, with descriptions of selected plant species and their importance in folk medicine. The reader begins their adventure by learning about the historical and cultural values of the Royal City of Sanok, including descriptions of monuments and places characteristic of the city, such as the Royal Castle or the Museum of Folk Architecture. The section describing the tourist attractions of the city of Sanok includes a description of one of the first plant species: the linden tree, which is of great importance in the folk medicine of the region. As explained in the text, it was valued in many cultures, considered a feminine tree and as a symbol of love, peace, family life and fertility, and was also supposed to protect against demons, witchcraft and hexes, and even vampires. Further on in the publication, the reader finds historical and natural descriptions regarding the original location of the Sanok stronghold, the most important monuments located in the San Valley, and the natural values of the Słonne Mountains. This part of the publication includes descriptions of characteristic plant species that play specific roles in folk beliefs and medicine. Another tree species described in the publication is oak. Unlike linden, considered a feminine tree, oak was believed to represent the masculine element and associated by the pagan Slavs with Perun – the thundering god of fire. In particular, impressive oaks and mysterious oak forests were objects of cult, where prayers were offered and sacrifices were made. From the San Valley, the reader moves to the Osława Valley, the place of residence of the pre-war Lemkos. The story about natural and historical values begins with a description of the Osława Valley, considered one of the most beautiful corners of the entire Subcarpathian region. The following pages of the publication presents the monuments of the town of Zagórz, including the ruins of the largest defensive Carmelite monastery complex in Poland, and historic Orthodox churches located in villages along the Osława River and the monastery complex in Komańcza. The descriptions of monuments and places that are culturally important for this region are interwoven with descriptions of plant species. One of them, important in folk medicine, is cornflower, which often occurs in cereal crops. This wild plant has been known since the times of Hippocrates. It is strongly embedded in folk culture: before Corpus Christi, girls wove wreaths of cornflowers, which, after consecration, protected their houses against both lightning strikes and evil forces, especially witches. In the third part of the publication, the reader can read about the Sanok region, named by the author as “the Land of Gentleness – among fields and hills,” as it is rich in endless fields and meadows, scattered on the gently sloping hills of the Bukowsko and Dynów piedmonts, as well as the wide plain of the Jasło-Sanok Valleys. This land, although more populous, seems to be an undiscovered land, lying in the shadow of the famous Bieszczady Mountains. Here it is easier to find peace and respite, undisturbed by the tourist bustle, the rush of group trip participants at ticket offices, the roar of engines on busy roads, or crowds on the promenades in Solina and Polańczyk. This part also describes plants that, due to their importance and healing properties, were very important in folk medicine and used in rituals, e.g. wild garlic growing in the park in the village of Jaćmierz. In folk beliefs, it was considered an effective protection against witches, ghosts and all evil forces, similarly to ordinary garlic, which, as we know, is the best remedy for vampires. The author ends the publication with a description of the Sanok County in English. With a circulation of 1,000, the publication will be addressed to tourists as well as organisations and institutions dealing with environmental protection, among others.
