Powiat Sanocki - powiat-sanok.pl

Powiat Sanocki i Ziemia Sanocka kryją w sobie cenne surowce, jak np. gaz ziemny i ropę naftową. Jednak one nie są największymi skarbami naszego regionu.

Nie znaleziono tu złotego skarbu, jak w Rudzie Śląskiej czy Trzcinicy, ale jest kilka wyjątkowych obiektów archeologicznych, architektonicznych, czy artystycznych, które ze względu na swój unikatowy charakter,  zasługują na miano skarbu. Wszystko bierze się stąd, że Powiat Sanocki jest wyjątkowym miejscem.

Przez wiele wieków  krzyżowały się na tej ziemi wpływy Wschodu i Zachodu, przenikały tu wpływy z południa. Ślady tego tygla kultur pozostały do dzisiaj. Są widoczne w kulturze i obyczajach, ale co najbardziej uchwytne - w zachowanych zabytkach materialnych. Obok zabytków polskich,  zachowały się ślady po Celtach, Wielkomorawianach, Bojkach, Łemkach, Wołochach, Żydach, a nawet Niemcach. Dziś powiat zamieszkują Polacy i niewielka mniejszość ukraińska.

Ziemia Sanocka była miejscem urodzin i tworzenia wielu artystów: malarzy, rzeźbiarzy, poetów i pisarzy. Najsłynniejszym z nich jest pierwszy polski humanista Grzegorz z Sanoka, a współcześnie Zdzisław Beksiński. Artysta z wyboru, bo nie z wykształcenia, poszukiwacz Formy, eksperymentator, autor sztuki wymykającej się wszelkim definicjom. Monograficzna  kolekcja  jego prac jest jednym ze skarbów kultury Sanocczyzny. Umieszczona w zamku królewskim w Sanoku, który jest siedzibą Muzeum Historycznego, fascynuje  i wywołuje niepokój - niektórzy po obejrzeniu kilku dzieł rezygnują z dalszego zwiedzania. Ale nawet dla nich wizyta w Muzeum nie będzie bezowocna, bowiem obok ekspozycji  Beksińskiego, można obejrzeć tutaj najcenniejszy zbiór ikon w Polsce od XIV do XX wieku, wystawę  „École de Paris” polskich postimpresjonistów, kolorystów i kubistów tworzących we Francji w okresie międzywojennym. Są wśród nich tacy artyści, jak: Franciszek Prochaska, Jan Cybis, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Jan Wacław Zawadowski, Tadeusz Makowski, Konstanty Brandl, Louis Marcousis. W galerii sztuki współczesnej są również eksponowane prace Mariana Kruczka, Otto Axera,  Ariki Madeyskiej, Edwarda Barana,  Izabeli  Rapf-Sławikowskiej, Hanny Zawa-Cywińskiej, Emila Regenbogena Józefa Sitarza, Władysława Lisowskiego, Leona Getza, Tadeusza Turkowskiego i  Anny Turkowskiej, Władysława Szulca.

Całości dopełniają dwie ekspozycje. Pierwsza - ceramiki pokuckiej wyrabianej w Karpatach  w XIX i XX wieku, ważna z etnograficznego znaczenia. Druga to kolekcja średniowiecznych zabytków proweniencji ruskiej znalezionych w pozostałościach  grodu w Trepczy, tym cenniejsze, że tego typu zabytki, prawie nie występują w Polsce.  

Na dziedzińcu zamkowym bierze swój początek kilka szklaków turystycznych:  „Linia Mołotowa”, „Prawem i Lewem” i „Artyści Pogranicza”. Każdy z nich jest mocno osadzony w dziejach Ziemi Sanockiej. „Prawem i Lewem” nawiązuje do sławy i niesławy XVI wiecznej Polski Szlacheckiej, przypominając  postacie słynnych zagończyków i warchołów, jak: Jacek Dydyński, czyli ”Jacek nad Jackami”,  uczestnik dymitriad, lisowczyk, który zginął podczas powstania Chmielnickiego w 1648, wcześniej przez  pół wieku stając w obronie Ojczyzny i nie tylko, gdyż był znanym w całej okolicy człowiekiem do wynajęcia.  Nie mniej sławnym był Diabeł Łańcucki, mniej znany pod swoim  prawdziwym nazwiskiem Stanisława Stadnickiego, czy w końcu Stanisław Herburt .

Szlak „Linia Mołotowa” przypomina, że doliną Sanu od 1939 r. do 1941 r. przebiegała granica niemiecko - soviecka. Dziś pozostało po niej blisko 200 różnych bunkrów, schronów itp. w pasie od Leska do Dubiecka. Najczęściej są to ruiny, ale dla pasjonatów II wojny światowej bezcenne.

„Artyści Pogranicza” to szlak nietypowy, bo został pomyślany jako szlak wyłącznie samochodowy. Prowadzi na Słowację, gdzie kończy się w miejscowości Medzilaborce, położnej 55 km od Sanoka. Można  tu zwiedzić Muzeum Andy Warhola.

Najpopularniejszy „Szlak Ikon” wiedzie dolinami Sanu i Osławy. Przystankami na jego trasie jest blisko 30 pięknych  świątyń - głównie pochodzenia grekokatolickiego, z których najstarsza pochodzi z XV wieku. Położone w najbardziej urokliwych miejscach, z których można podziwiać panoramy najbliższych okolic.  Dziś większość z nich to kościoły rzymskokatolickie, w których jednak zachowano wiele elementów pierwotnego wyposażenia.

Kto nie ma czasu lub możliwości zapoznać się z pięknem starej architektury drewnianej w naturalnym otoczeniu, powinien znaleźć  czas (2-3 godziny), aby zwiedzić sanocki skansen. Tu bowiem, jak w soczewce, można obejrzeć uratowane domy, świątynie, zabudowania gospodarcze Pogórzan, Dolinian, Bojków i Łemków. Pogrupowane w sektory, odtwarzają charakterystyczną wiejską zabudowę. Młyny, cerkwie, chałupy, dwory są śladami dawno minionego świata urzekającego swoją prostotą i pięknem. Niespotykanym nigdzie sektorem jest Rynek Galicyjski – odtworzony na podstawie wyglądu kilku miasteczek XIX-wiecznych, z zachowanymi oryginalnymi budynkami. 

Jednak bytowanie z kulturą nie ogranicza się tylko do wspomnień przeszłości. Dziś w powiecie działają aktywne środowiska twórcze.

Naprawdę wyjątkowym skarbem tej Ziemi jest przyroda. Nie tylko w dużym stopniu pozostająca przez lata poza ingerencją człowieka, ale przede wszystkim wyjątkowo  różnorodna. Tu bowiem wzdłuż doliny Osławy przebiega granica pomiędzy Karpatami Zachodnimi i Wschodnimi, dzięki czemu występują tu rośliny i zwierzęta charakterystyczne dla tych różnych krain geograficznych - ale to już inna opowieść...

Dziś zapraszamy wszystkich na wędrówki śladami kultury. Zaczniemy od Muzeum Historycznego w Sanoku i Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.

 Muzeum Historyczne w Sanoku

 Adres: 38-500 Sanok, ul. Zamkowa 2
Telefon, fax, e-mail: telefon – (013) 46 413 66, fax – (013) 46 306 09;

www.muzeum.sanok.pl  e-mail: muzeum@muzeum.sanok.pl

Muzeum czynne:

• w godz. 9:00 do 17:00 w okresie od 1 kwietnia do 31 października.
•  w pozostałej części roku -  we wtorek i środę: 9:00-17:00, w pozostałe dni tygodnia: od 9:00 do 15:00.
•  w poniedziałki przez cały rok od godz. 8:00 do godz. 12:00

 

Historia, dokonania i profil działalności Muzeum Historycznego w Sanoku:

Założone w 1934 roku należy do najstarszych muzeów Podkarpacia i zarazem posiada jedne z najcenniejszych zbiorów. Ekspozycje prezentowane są w salach zamku, wybudowanego w latach 1521-1548 przez starostę Mikołaja Wolskiego. Wówczas to kompleks warowny został przekształcony z gotyckiego w renesansowe. Zamek pełnił w Polsce przedrozbiorowej najważniejszą funkcję administracyjną na obszarze Ziemi Sanockiej. Tu znajdowała się siedziba starosty i archiwum królewskiego oraz odbywały się sądy.

Wybitną wartość w skali międzynarodowej posiada kolekcja sztuki cerkiewnej z licznymi arcydziełami malarstwa ikonowego od XV do XIX w. Do najwspanialszych przykładów należą: ikona Chrystusa Pantokratora z Wujskiego (XV w.) , Matki Boskiej z Florynki (XVI w.),Hodegetrii z Paniszczowa (XVI w.), Sądu Ostatecznego z Lipia (XVII w.). Jej ekspozycja znajduje się na parterze i pierwszym piętrze zamku. Muzeum jest tak zaaranżowane, by zwiedzający mógł prześledzić proces przeobrażeń jakim ulegała ikona pod wpływem oddziaływania kultury Zachodu. W jednej z sal można zobaczyć jak urządzano wnętrze cerkwi.  Będzie to doświadczenie o tyle cenne, że przygotuje Cię do zwiedzania świątyń na Szlaku Ikon i pozwoli zajrzeć za Carskie Wrota, które w  funkcjonujących cerkwiach są niedostępne.

Jest to największa eksponowana w Unii Europejskiej kolekcja ikon. Większymi zbiorami mogą się poszczycić tylko muzea Kijowa i Petersburga, ale różnorodność ich jest zdecydowanie mniejsza ze względu na zachowanie ortodoksji wschodu. Jeśli jednak, drogi turysto, nie jesteś fachowcem w tej dziedzinie, lepiej jak zwiedzisz tę część muzeum z przewodnikiem. Jest to o wiele ciekawsze, a odkrycia przenikania się kultur oraz przeszłości z teraźniejszością, jakich przy tej okazji dokonasz, na pewno Cię zaskoczą.

Sztuka świecka pokazana jest poprzez portret szlachecki XVII – XIX w. , a także kilka przykładów malarstwa zachodnioeuropejskiego, ze znakomitym portretem” Damy z wachlarzem”, malowanym w XVII w. przez ucznia Rembrandta Gijsberta Sybillę.

Do cywilno – wojskowej funkcji zamku nawiązują militaria, w tym husarskie półzbrojki, hełmy, szable i pistolety. Muzeum posiada liczne zabytki archeologiczne, w tym największą kolekcję ceramiki pokuckiej oraz znaleziska pochodzenia morawskiego i ruskiego od VIII do XIII w. z prowadzonych aktualnie wykopalisk w Trepczy. Wśród nich takie „cymesy”, jak enkolpiony czy kołty – zabytki o wyjątkowym uroku, będące rarytasem na zachód od Bugu.

Kolekcja sztuki współczesnej dzieli się na trzy części. Pierwsza prezentuje polskich artystów tworzących poza granicami kraju, zwłaszcza we Francji, m.in. obrazy Olgi Boznańskiej, Tadeusza Makowskiego, Józefa Pankiewicza, Wacława Zawadowskiego, Józefa Jaremy, Mieczysława Janikowskiego, Ariki Madeyskiej.

Druga i trzecia powstała z dzieł artystów związanych z Sanokiem. Druga to prace Mariana Kruczka, Leona Getza, Tadeusza Turkowskiego, Anny Turkowskiej, Adama Konieczki, Romana Trakowskiego, Barbary Bandurki, Stanisława Puchalika, Stanisława  Batrucha. Trzecia zaś to największa na świecie kolekcja prac Zdzisława Beksińskiego. Począwszy od pierwszych szkiców, zdjęć i grafik z połowy lat pięćdziesiątych, poprzez najbardziej znany okres fantastyczny lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, aż po ostatnie prace, eksperymenty z grafiką komputerową. Zazwyczaj jest wystawianych ok. 200 prac. Jeśli raz już widziałeś tę wystawę, nie oznacza to wcale, że gdy zawitasz za pół roku, nie ujrzysz czegoś nowego, ponieważ ze względu na ogromną liczbę dzieł artysty, jakimi dysponuje Muzeum, część z nich podróżuje po krajowych salach wystawienniczych, a po powrocie zastępuję wcześniej eksponowane.

Zdzisław Beksiński uczynił sanockie muzeum jedynym swoim spadkobiercą. Dzięki temu przy wykorzystaniu jego spuścizny udało się odbudować skrzydło południowe zamku, w którym znalazła swoje miejsce jego autorska ekspozycja.

Więcej o powstaniu i historii Muzeum Historycznego możesz przeczytać tutaj[1].

 Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku (skansen)

 Adres : 38-500 Sanok, ul. Traugutta 3

ul. Rybickiego 3

38-500 Sanok

tel. 13 493 01 77, 13 463 16 72

e-mail: kasa@skansensanok.pl

Sprzedaż biletów:

• od 1 do 30 kwietnia w godz. od 9⁰⁰ do 16⁰⁰
• od 1 maja do 30 września w godz. od 8⁰⁰ do 18⁰⁰
• od 1 października do 31 października w godz. od 8⁰⁰ do 16⁰⁰
• od 1 listopada do 31 marca w godz. od 9⁰⁰ do 14⁰⁰
• ostatnie wejście na teren Skansenu możliwe jest najpóźniej na 15 minut przed zamknięciem kasy
• Przedpole Skansenu udostępnione jest bezpłatnie dla zwiedzających w godzinach otwarcia Skansenu.

Czas otwarcia: cały rok

W głównym sezonie turystycznym, trwającym od maja do września, Muzeum jest czynne w godzinach od 8⁰⁰ do 18⁰⁰, ale zwiedzanie trwa do godziny 20⁰⁰ (październik od 8⁰⁰ do 16⁰⁰, listopad - marzec od 8⁰⁰ do 14⁰⁰ , kwiecień od 900 do 16⁰⁰). Ceny biletów: 9 zł (ulgowy - 6 zł), przewodnik - 30zł od grupy 20 os., w przypadku grupy liczniejszej niż 20-os. - po 0,50 zł od każdej następnej osoby. Zgłoszenia i rezerwacja przewodnika- tel. (0-13)463 16 72, faks: (0-13) 463 53 81

Muzeum powstało w 1958 r.  Położone na prawym brzegu Sanu, u podnóża Gór Słonnych jest jednym z najpiękniejszych europejskich muzeów na wolnym powietrzu. Pod względem liczby obiektów jest największym skansenem w Polsce. Na obszarze 38 hektarów zgromadzono blisko 150 budynków reprezentujących grupy etniczne Pogórzan, Dolinian, Bojków i Łemków od XVII do XX wieku. W skansnenie obok budynków mieszkalnych i gospodarczych znajdują się obiekty sakralne (m.in. kościół z Bączala Dolnego z 1667 r., cerkiew z Grąziowej z 1731 r, i z Rosolina z 1750 r., malownicze kapliczki, użyteczności publicznej (szkoła wiejska, zajazd) oraz przemysłowe (młyn wodny, wiatraki, kuźnie). Większość obiektów sanockiego muzeum ma w pełni urządzone, udostępnione do zwiedzania wnętrza.

MBL posiada Oddział Terenowy – drewnianą cerkiew w oddalonym o około 20 km od Sanoka Uluczu. Cerkiew ta z pozostałościami XVII – wiecznej polichromii we wnętrzu. jest jedną z najstarszych (1659 r.) i najpiękniejszych zabytków architektury cerkiewnej w Polsce.

W ostatnich kilku latach ekspozycje Muzeum poszerzyły się o:

• sektor dworski, którego główną atrakcją jest dwór ze Świecan,
• sektor archeologiczny,
• rekonstrukcję synagogi z Połańca (pełną wiedzę o zabytku, jak i kulturze żydowskiej można pozyskać dzięki publikacji – Renatay kingi Jara, Synagoga z Połąnca czyli Żydowski Świat w Miasteczku),
• Rynek Galicyjski.

Ten ostatni jest ideowym obrazem centrum miasteczka z początku XX wieku i mimo iż nie jest odtworzeniem konkretnego układu urbanistycznego, niezwykle wiernie oddaje wygląd typowego drewnianego miasteczka południowo-wschodniej Polski. Dokładna rekonstrukcja zagospodarowania domów przy rynku przybliża nam kulturę jego mieszkańców i klimat miasteczka w części Polski od czasów zaborów, określanej Galicją. Obie wojny światowe, eksterminacja ludności żydowskiej i rusińskiej (ukraińskiej), przemiany społeczne i obyczajowe, zmieniły miasteczka zupełnie, zniknęły dawne sprzęty i meble, odchodzą ludzie – świadkowie tamtych czasów. Po społeczności żydowskiej pozostały blednące już wspomnienia, puste synagogi i kirkuty. W Galicyjskim Rynku przywołujemy i odtwarzamy przeszłość za pomocą wyselekcjonowanych przez upływ czasu przedmiotów przechowywanych w muzeum.

W nowo powstałym salonie wystawienniczym urządzono stałą ekspozycję malarstwa ikonowego „Ikona Karpacka”. Na powierzchni 250 m² prezentowanych jest ponad 200 ikon, wśród których najstarsze pochodzą z XV wieku.

Skansen znajduje się na trasie „Szlaku Naftowego” w sektorze położonym na wschodnim krańcu parku. Jak w soczewce można zobaczyć, jak rozwijał się przemysł naftowy na Podkarpaciu.

Dopełnieniem działalności wystawienniczej są wystawy czasowe organizowane głównie w oparciu o zbiory własne (w Muzeum zgromadzono blisko 30 000 muzealiów z zakresu kultury ludowej oraz kultury mieszkańców miast i miasteczek podkarpackich). Muzeum prowadzi znaczącą działalność wydawniczą – rocznik Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku” poświęcony etnografii Podkarpacia i Acta Scansenologica – rocznik o problemach muzeów skansenowskich oraz materiały popularnonaukowe (przewodniki, foldery, plakaty, pocztówki).

 Parking dla autobusów znajduje się przed mostem na Sanie, ale samochody osobowe mogą dojechać bezpośrednio pod bramę skansenu. Konieczność wcześniejszego opuszczenia pojazdu dla pasażerów autobusów rekompensuje kilkuminutowy spacer nad Sanem, podczas którego można podziwiać ryby żerujące w rzece.

Wizytę w skansenie warto zacząć lub zakończyć w karczmie mieszczącej się w zabytkowym XVIII-wiecznym spichlerzu (1732 r.), serwującą potrawy regionalne – szczególnie polecamy pierogi z razowej mąki i hryczaniki. Stylowe urządzenie wnętrza o powierzchni około 30 m2, zapewnia niepowtarzalną atmosferę dla odwiedzających ją gości. W kasie obok stoiska z folderami i przewodnikami jest  galeria-sklep oferująca zwiedzającym wyroby artystyczne i ludowe, pamiątki, wydawnictwa naukowe,  popularnonaukowe oraz turystyczne (przewodniki polskie, obcojęzyczne, albumy, mapy, itp.). W okresie zimowym można zwiedzić cały park w kuligu, a latem dorożką.

Nie są to  wszystkie atrakcje, jakie oferuje to muzeum. W okresie letnim w każdy weekend odbywają się koncerty muzyczne, począwszy od jazzu, a na ludowej muzyce skończywszy. Są ku temu idealne warunki; znajduje się tu bowiem estrada (120 m²) nakryta stylowym, dwuspadowym dachem (pod gontem), zlokalizowana u podnóża skarpy, wspaniale wkomponowana w otaczającą ją zieleń. Estrada posiada na stałe zamontowane oświetlenie, otacza ją plecionkowy płot - obok zlokalizowano garderobę dla goszczących tu zespołów (jest jedynym tego typu obiektem na Podkarpaciu), widownia - amfiteatralnie rozmieszczone drewniane ławki tworzą cztery sektory na około 1.500 miejsc, przykryte dachem, który chroni od słońca i deszczu.

Jedna z dodatkowych atrakcji jest organizowana od kwietnia do października w trzecią niedzielę miesiąca - to Giełda Staroci.

MBL jest miejscem wspólnej organizacji przez Powiat Sanocki i Muzeum Budownictwa Ludowego: Niedzieli Palmowej w Skansenie, koncertów w ramach Nocy Kultury Galicyjskiej (maj), Bartnika Ziemi Sanockiej, czy Jarmarku Bożonarodzeniowego.

Dodatkowych informacji szukaj w zakładce szlaki turystyczne.